Την Παρασκευή 4 Σεπτεμβρίου 2020 το πρωί εκοιμήθη ο Πρωτοψάλτης και καθηγητής της Βυζαντινής Μουσικής Γεώργιος Κακουλίδης μετά από ολιγοήμερη παραμονή στο Νοσοκομείο Θριάσιο λόγω των χρόνιων καρδιοαναπνευστικών προβλημάτων, που τον τυρανούσαν και τελικά τον κατέβαλαν!

Η κηδεία του μακαριστού Πρωτοψάλτου Γεωργίου Κακουλίδη εψάλη στον Ιερό Ναό των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου του Ολυμπιακού χωριού υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως κ. Αθηναγόρα την Δευτέρα 7 Σεπτεμβρίου 2020.

Τον επικήδειο λόγο εκ μέρους των παλαιών και νέων μαθητών του Γιώργου Κακουλίδη εκφώνησε ο Γεώργιος Δάλκος.

«Σεβασμιώτατε, Σεβαστοί πατέρες, αγαπητοί συνάδελφοι, αγαπητοί φίλοι

Είναι δύσκολο να βρεθούν λόγια για να εκφράσουν τη λύπη και τη συγκίνηση που νιώθουμε όλοι εμείς οι παλιότεροι και οι πιο νέοι μαθητές του Γιώργου Κακουλίδη, που είχαμε την τύχη να βρεθούμε μαζί του στο αναλόγιο, στις εκδηλώσεις για τη βυζαντινή και δημοτική μουσική, στην καθημερινή συντροφιά. Ήταν για εμάς όχι μόνο δάσκαλος αλλά και φίλος, που μας χάρισε αξέχαστες στιγμές, για πολλά χρόνια, όσα και τα χρόνια που ακούραστα δίδαξε αναρίθμητους μαθητές, με υπομονή και επιμονή, με καλοσύνη, ανιδιοτέλεια και αφιλοκέρδεια.

Τον Γιώργο Κακουλίδη τον είδαμε για πρώτη φορά το 1960, στον ναό του Εσταυρωμένου, στο Αιγάλεω, όταν ήλθε στην Αθήνα, ακολουθώντας τον αείμνηστο αδελφό του Νίκο. Έναν ιδιαίτερα χαρισματικό ψάλτη, που όμως ελάχιστα ασχολήθηκε με την οργάνωση της χορωδίας στα χρόνια που έψαλλε στον Εσταυρωμένο. Το κενό αυτό αναπλήρωσε πρόθυμα και μεθοδικά ο Γιώργος Κακουλίδης, που πήρε το αριστερό αναλόγιο και, σε λίγο καιρό, γέμισαν και τα δύο αναλόγια από μικρούς και μεγάλους μαθητές, αναγνώστες, ισοκράτες και εκτελεστές. Σε μικρό χρονικό διάστημα, εκείνη η πρώτη χορωδία που δημιουργήθηκε από τον Γιώργο Κακουλίδη ηχογραφούσε βυζαντινούς ύμνους για τον ραδιοφωνικό σταθμό της ΥΕΝΕΔ και του ΕΙΡ, οι οποίοι ακούγονταν τα απογεύματα του Σαββάτου. Θυμάμαι ακόμα με πόση υπομονή και επιμονή μας δίδασκε ο Γιώργος Κακουλίδης τα τροπάρια, παράλληλα με τον σεβασμό στο κείμενο και το απέριττο, πατριαρχικό ύφος στην εκτέλεση.

 

Το 1967 ο Νίκος Κακουλίδης έφυγε για την Αμερική, όπου ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος τον τίμησε με τον τίτλο του Πρωτοψάλτη Βορείου και Νοτίου Αμερικής. Το έργο του Νίκου Κακουλίδη στην Ελλάδα το συνέχισε με μεγάλη επιτυχία ο Γιώργος Κακουλίδης, δημιουργώντας νέες χορωδίες, βυζαντινής και δημοτικής μουσικής, και συνεχίζοντας τις εκπομπές σε ραδιόφωνο και τηλεόραση. Το κέρδος για εμάς, τους μαθητές του, δεν ήταν μόνο η γνώση της μουσικής. Χωρίς ίσως να το επιδιώξει συνειδητά, ο Γιώργος μάς έμαθε να εκτιμούμε την προσπάθεια, να αναζητούμε το επιθυμητό αποτέλεσμα μέσα από τη σκληρή και επίμονη δουλειά, να επιδιώκουμε την ομαδικότητα και την προσωπική υπευθυνότητα σε ένα έργο που δεν στηρίζεται μόνο στις ικανότητες αυτού που διευθύνει, αλλά και στη συμβολή όλων όσοι συμμετέχουν στην κοινή προσπάθεια.

Η πορεία του Γιώργου Κακουλίδη ως ιεροψάλτη και χοράρχη ήταν εντυπωσιακή και η προσπάθειά του στην οργάνωση χορωδιών και τη συγγραφή μουσικών βιβλίων συνεχής και αδιάλειπτη. Πέρασε από πολλούς ναούς, μετά τον Εσταυρωμένο του Αιγάλεω: από τον Άγιο Παντελεήμονα Ιλισσού, τον Άγιο Αιμιλιανό, στον λόφο Σκουζέ, την Αγία Βαρβάρα Πατησίων, την Ευαγγελίστρια στον Πειραιά, τον Άγιο Κωνσταντίνο στον Κολωνό, και εσχάτως στο ναό Κυρίλλου και Μεθοδίου, στο Ολυμπιακό Χωριό. Η οργάνωση χορωδιών δεν περιορίστηκε στον ελληνικό χώρο: μετά τον θάνατο του αδελφού του, το 1982, πήγε αρκετά καλοκαίρια στην Αμερική, όπου άφησε τη σφραγίδα του οργανώνοντας χορωδίες και διδάσκοντας τους ομοεθνείς μας, που διατηρούν μέχρι σήμερα την ελληνική εκκλησιαστική μουσική παράδοση.

Στην Ελλάδα, συνέχισε τις εκπομπές στο ραδιόφωνο και αργότερα στην τηλεόραση της ΕΡΤ, ενώ ταυτόχρονα ηχογράφησε 13 δίσκους με βυζαντινούς ύμνους και έδωσε με τη χορωδία του πολλές συναυλίες στην Αθήνα και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, ακόμη και στο εξωτερικό. Η ποντιακή καταγωγή του και το ενδιαφέρον του για την ποντιακή μουσική τον ώθησαν να καταγράψει σε βυζαντινή σημειογραφία πολλά ποντιακά τραγούδια, διασώζοντας έτσι για πάντα πολλές μελωδίες που ίσως να περνούσαν στη λήθη, ύστερα από κάποια χρόνια.

Το συγγραφικό έργο του Γιώργου Κακουλίδη είναι τεράστιο. Δεν ξέρω αν έχει μείνει κάποια ακολουθία που να μην την έχει περιλάβει στα βιβλία που έχει ως τώρα γράψει: Τον Εσπερινό, τον Όρθρο, τη Θεία λειτουργία, το Τριώδιο, τη Μεγάλη Εβδομάδα, το Πεντηκοστάριο, τα Μηναία, το Μουσικό Εγκόλπιο των Ιερέων, το Μουσικό Εγκόλπιο του Ιεροψάλτη, τα βιβλία με τη Θεωρία και Πράξη της Βυζαντινής Μουσικής και δεκάδες βιβλία με τις ακολουθίες αγίων όλου του έτους. Ευτυχώς για όλους εμάς, ο Γιώργος Κακουλίδης φρόντισε να ηχογραφήσει το περιεχόμενο όλων αυτών των βιβλίων, έτσι η φωνή του θα μας συντροφεύει για πάντα, αφού θα τον ακούμε και θα ανακαλούμε στη μνήμη μας όλες τις στιγμές που περάσαμε μαζί.

Εκτός από το συγγραφικό έργο του, ο Γιώργος Κακουλίδης, προσπαθώντας να συνδράμει τους ιεροψάλτες στο έργο τους με κάθε δυνατό τρόπο, επινόησε μαζί με τον αείμνηστο καθηγητή της πληροφορικής Απόστολο Μακρόπουλο το μουσικό όργανο «Κρηπίδα», που αποδίδει με ακρίβεια όλα τα διαστήματα των ήχων της βυζαντινής μουσικής. Ο μεγάλος καημός του ήταν να κατασκευαστεί, με βάση την «Κρηπίδα», ένα σύγχρονο μουσικό όργανο, πολύτιμο για τη διδασκαλία, την ακριβή εκτέλεση αλλά και τη σύνθεση βυζαντινών ύμνων. Οι προσπάθειές του γι’ αυτό, δεν σταμάτησαν, ακόμη και τις τελευταίες ημέρες της ζωής του.

Πριν από αρκετά χρόνια, ο Γιώργος Κακουλίδης, ύστερα από μια περιπέτεια της υγείας του, έπαψε, δυστυχώς, να έχει ακέραιες τις φωνητικές του δυνατότητες. Παρ’ όλα αυτά, αντιμετωπίζοντας με στωικότητα αυτήν την ανεπιθύμητη νέα πραγματικότητα, δεν έπαψε ούτε στιγμή να ασχολείται με τη μουσική, να γράφει και να διδάσκει, αποκτώντας νέους μαθητές. Δίδασκε με υπομονή και κατανόηση, χωρίς ποτέ να ζητήσει αμοιβή για τα άπειρα μαθήματα σε εκατοντάδες μαθητές του. Αμοιβή του ήταν η μεγάλη εκτίμηση και η αγάπη των μαθητών του αλλά και όλων των συναδέλφων του σε όλη την Ελλάδα.

Για όσους δεν έζησαν από κοντά τον Γιώργο Κακουλίδη, είναι δύσκολο να εκτιμήσουν τις αρετές του. Πέρα από τις αντιλήψεις του για τη συνέχιση της βυζαντινής μουσικής παράδοσης, τη συνεπή εκτέλεση των ύμνων με βάση το απέριττο πατριαρχικό ύφος και τον σεβασμό στο κείμενο, το έργο του στη διδασκαλία και την οργάνωση της χορωδίας αποκάλυπτε αρετές που δύσκολα βρίσκει κανείς σε δάσκαλο. Το διδακτικό του ταλέντο υπήρξε πηγαίο και αυθεντικό, ήταν πράγματι ένα χάρισμα, ένα θείο δώρο. Στηριζόταν όχι μόνο στην υπομονή και επιμονή, αλλά και στην οικοδόμηση απλών και ειλικρινών σχέσεων με τους μαθητές του. Τους αντιμετώπιζε όλους, μικρούς και μεγάλους, με ειλικρίνεια, με απλότητα και καταδεκτικότητα, κάτι που φανέρωνε ότι δεχόταν όλους τους ανθρώπους χωρίς να κάνει διακρίσεις και χωρίς να υποτιμά τις ικανότητές τους. Ούτε μια φορά δεν φέρθηκε προσβλητικά, ενώ ταυτόχρονα ποτέ δεν εκδήλωσε δείγματα αλαζονείας, διατηρώντας πάντοτε το ήθος και τη σεμνότητα που τον διέκρινε, εξάλλου, σε όλες τις εκδηλώσεις του.

Ήταν για εμάς ο αγαπημένος μας Δάσκαλος, και θα μείνει έτσι για πάντα στη μνήμη μας, όσο ζούμε.

Τώρα, είμαστε βέβαιοι ότι βρίσκεται εν χώρα ζώντων, ένθα ουκ έστι πόνος, ου λύπη, ου στεναγμός, αλλά ζωή ατελεύτητος.»