π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Οι άνθρωποι έχουμε τα μυστικά μας. Δεν έχουν να κάνουν μόνο με το τι δεν θέλουμε να γνωρίζουν οι άλλοι σχετικά με τις πράξεις ή τη συμπεριφορά μας έναντί τους. Με αυτό που ονομάζουμε αυθεντική ηθική μας και που έχει να κάνει με το ποιες αρχές κατευθύνουν την ζωή και την συμπεριφορά μας, ποια είναι τα «πρέπει» μας, τα οποία φαινομενικά αγωνιζόμαστε να τηρήσουμε, αλλά στην πράξη δεν τα καταφέρνουμε, συνειδητά ή ασυνείδητα. Τα κύρια μυστικά μας έχουν να κάνουν με τον ίδιο μας τον εαυτό. Τι πραγματικά μας απασχολεί. Ποιο είναι το βάθος της ύπαρξής μας. Τι θα θέλαμε και επειδή δεν μπορούμε ή δεν είμαστε έτοιμοι να παλέψουμε για να το αποκτήσουμε, το κλείνουμε μέσα μας, αλλά αυτό διαμορφώνει την συμπεριφορά μας, αν και όχι πάντα εμφανώς, μας κάνει να δείχνουμε πως δεν ξέρουμε γιατί φερόμαστε με τρόπο αναπάντεχο, μας κλείνει με τη σειρά του εντός μας, μάς καθιστά ανικανοποίητους, γκρινιάρηδες, μελαγχολικούς.
Τα κρυπτά των ανθρώπων έχουν να κάνουν με τις επιθυμίες μας. Έχουν να κάνουν με τις πράξεις μας, αυτά για τα οποία εξωτερικά θα ντρεπόμασταν να τα φανερώσουμε ή δεν θα θέλαμε να γίνεται λόγος. Ό,τι ονομάζουμε ιδιωτικότητα. Ό,τι έχει να κάνει με την σάρκα και το φρόνημά της. Ό,τι κατά βάθος μας αρέσει, αλλά προσποιούμαστε πως δεν πρέπει και το κατακρίνουμε στους άλλους. Μία στάλα κόλαση την οποία έχουμε κρύψει πίσω από τους λόγους περί Παραδείσου. Τα κρυπτά έχουν να κάνουν με τον «ζοφώδη και ασέληνο έρωτα της αμαρτίας», όπως αναφέρει η οσία Κασσιανή στο τροπάριό της για τη πόρνη γυναίκα. Μόνο που εκείνη η πόρνη παραδεχόταν αυτό που της άρεσε και δεν έπαιζε τον υποκριτικό ρόλο ότι το καταδίκαζε. Αισθανόταν την ανημπόρια έναντί του, αλλά και ότι ευχαριστιόταν με την αμαρτία της.
Για τους ανθρώπους που δεν έχουν γνωρίσει τον Χριστό ο απόστολος Παύλος αναφέρει ότι έχουν τον νόμο Του εντός τους και ότι για κάθε φανερό ή κρυφό έργο, σκέψη, επιλογή ισχύει το «συμμαρτυρούσης αυτών της συνειδήσεως και μεταξύ αλλήλων των λογισμών κατηγορούντων ή και απολογουμένων εν ημέρα ότε κρινεί ο Θεός τα κρυπτά των ανθρώπων κατά το ευαγγέλιον διά Ιησού Χριστού» (Ρωμ. 2, 15-16). «Στο ότι οι εντολές του νόμου του Θεού είναι γραμμένες στις καρδιές τους συμφωνεί και η συνείδησή τους, που η φωνή της τούς τύπτει ή τους επαινεί ανάλογα με την διαγωγή τους και όλα αυτά θα γίνουν την ημέρα που ο Θεός διά του Ιησού Χριστού θα κρίνει τις κρυφές σκέψεις των ανθρώπων, όπως λέει το ευαγγέλιο».