Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων
Ο θάνατος του Παλληκαριού αφύπνισε τον Ελληνισμό. Ο ανθυπολοχαγός Παύλος Μελάς σκοτώθηκε από τουρκικό βόλι στη Στάτιτσα (σημερινό χωριό Μελάς) της Καστοριάς, στις 13 Οκτωβρίου 1904. Η Μακεδονία ήταν ακόμη Οθωμανική επαρχία, αλλά καραδοκούσαν οι Βούλγαροι, οι οποίοι προσπαθούσαν με την ένοπλη βία και με τους ιερείς της Σχισματικής Εξαρχίας τους να αλλοιώσουν το φρόνημα των Ελλήνων Μακεδόνων. Η ένοπλη φάση του Μακεδονικού Αγώνος διήρκεσε από το 1904 μέχρι το 1908 και διαφύλαξε τα δίκαια του Ελληνισμού. Έτσι άνοιξε ο δρόμος για τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912 – 13.
Μία Ελλάδα μικρή, με τα σύνορά της μέχρι την Άρτα και τον Πηνειό, πτωχευμένη το 1893, ηττημένη στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και πολλαπλώς χρεωμένη στους έξι δανειστές του Διεθνιύς Οικονομικού Ελέγχου – η τρόικα της εποχής- κατόρθωσε να προστατεύσει τους Έλληνες που αποτελούσαν την πλειοψηφία στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία. Βεβαίως οι Μακεδόνες δεν έπαυσαν να διεκδικούν την ένωσή τους με την Ελλάδα από το 1821 και μετά, με αποκορύφωμα την εξέγερση της Δυτικής Μακεδονίας το 1878. Οι εθελοντές που ήλθαν να βοηθήσουν από την ελεύθερη Ελλάδα βρήκαν έναν Ελληνισμό μαχόμενο με ελληνορθόδοξα ιδανικά. Σπουδαίοι μαχητές και οι δίγλωσσοι Έλληνες, που μιλούσαν στο σπίτι τους τα ελληνικά ανάμικτα με σλαβικές ή βλαχικές διαλέκτους. Η Ορθόδοξη Εκκλησία και οι μαχητικές δασκάλες τούς βοήθησαν να παραμείνουν πιστοί στο Πατριαρχείο και στον Ελληνισμό.
Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΕΔΩ