π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Οι εκκλησιαστικοί ταγοί συχνά κάνουν αναφορές στο δίπολο «Δύση και Ανατολή». Προσπαθώντας να καταδείξουμε τις θεολογικές διαφορές που χωρίζουν την Ορθοδοξία από τον Ρωμαιοκαθολικισμό και τον Προτεσταντισμό, δεν διστάζουν να τονίσουν ότι «το κακό έρχεται από την Δύση». Επισημαίνουν την λογικοκρατία της δυτικής φιλοσοφίας και θεολογίας, την μη αποδοχή της δυνατότητας για γνώση του Θεού μέσω της μετοχής στις άκτιστες ενέργειές Του και τον περιορισμό της γνώσης στην δια του νου μας γνώση «περί του Θεού». Εκφράζονται με απέχθεια για την ανηθικότητα, την αδικία, τις αθεΐα που χαρακτηρίζουν τον Διαφωτισμό, στον οποίο έχει στερεωθεί ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός. Αντίθετα, τονίζουν το ασκητικό ήθος της Ορθοδοξίας, την μοναχική εμπειρία ως πρότυπο ζωής της καθ’ ημάς Ανατολής και ομνύουν στην αντίσταση εναντίον της εκκοσμίκευσης, η οποία απειλεί την καθαρότητα της εκκλησιαστικής ζωής.
Όσο αληθινή κι αν είναι αυτή η θεώρηση δεν μπορεί να αγγίξει τους νέους των καιρών μας. Καταλήγουμε έτσι στο να τονίζουμε ότι ότι η Εκκλησία πορεύεται ως έχει, περιμένοντας από τον κόσμο να γίνει Εκκλησία και χωρίς να ζητά η ίδια να τον εκκλησιαστικοποιήσει. Ο κόσμος άλλωστε «εν τω πονηρώ κείται». Γιατί να έχουμε αγωνία για την πορεία του; Είναι αρκετό να κηρύττουμε την μετάνοια και να προσευχόμαστε περιμένοντας.
Η κατάκριση του κόσμου και μάλιστα του δυτικού έρχεται βεβαίως σε αντίφαση με την ουσία της αρχιερατικής προσευχής του Κυρίου προς τον Πατέρα Του λίγο πριν τα πάθη, κατά την οποία δεν ζήτησε από τον Θεό να βγάλει τους μαθητές και κάθε χριστιανό από την ζωή του κόσμου, αλλά να τους προφυλάξει από τον πονηρό και τις παγίδες που αυτός στήνει στους ανθρώπους στον κόσμο. Άλλωστε, ο Χριστός δήλωσε ξεκάθαρα ότι δεν ήρθε για να κρίνει τον κόσμο, αλλά για να τον σώσει.
Εξάλλου, ο τρόπος της εκκλησιαστικής καθημερινότητας δυτικός είναι. Τα επιτεύγματα της δυτικής τεχνολογίας χρησιμοποιούμε και στους ναούς και στην ζωή μας οι χριστιανοί. Τα μέσα διευκόλυνσης, μεταφοράς, επικοινωνίας της Δύσης αξιοποιούμε. Στα σπίτια μας η Δύση δεσπόζει. Η παιδεία μας δυτικό προσανατολισμό έχει. Επαιρόμεθα για τους επιστήμονες που εξάγουμε στο εξωτερικό, ενώ η κοινωνία μας καλείται να εκσυγχρονιστεί και πολιτικά και οικονομικά και θεσμικά.
Σε τι άραγε είμαστε Ανατολή; Στον μηδενισμό των ανατολικών θρησκευμάτων; Στον φανατισμό του Ισλάμ; Στο πολεμικό και κατακτητικό πνεύμα και στην εξουσιαστικότητα; Στην νοοτροπία του κλεισίματος της γυναίκας στο σπίτι ή της μπούρκας;
Η Ορθοδοξία πάντοτε ήταν οικουμενική. Ο δικέφαλος αετός της κοιτούσε και προς την Δύση και προς την Ανατολή, αλλά ήταν ελεύθερος, ανεξάρτητος. Η Ορθοδοξία είχε την δική της ταυτότητα. Αντλούσε ό,τι καλό είχε τόσο η Δύση όσο και η Ανατολή, αλλά τα μπόλιαζε με το δικό της ήθος, το θεανθρωποκεντρικό, το «εμείς», χωρίς όμως να αρνείται την ελευθερία του ανθρώπου να αναζητήσει την Αλήθεια με βάση το δικό του χάρισμα. Γι’ αυτό και προτάσσει την αγάπη. Στην αυθεντική της διάσταση διαλέγεται. Συγχωρεί. Συγκαταβαίνει. Βλέπει την κρίση του κόσμου και την αμαρτία, η οποία δεν είναι συνέπεια του πολιτισμού, αλλά απόρροια της απομάκρυνσης από τον Θεό, δηλαδή προσωπική απόφαση.
Ας εμπνεύσουμε ως Ορθόδοξοι τους νέους μας να αγωνίζονται εναντίον του πονηρού σε όποιο πολιτισμικό πρότυπο κι αν ζούμε!
«Ορθόδοξη Αλήθεια»