Στέλιος Κούκος

Ο Ακάθιστος Ύμνος μοιάζει με ένα αέναο και συνεχές ταξείδι. Ένα εσώτερο ταξείδι ψυχαγωγίας στα πιο οικεία μέρη και σημεία της καρδιάς και συνάμα άγνωστα -στα κατ’ εξοχήν απλησίαστα. Σ’ αυτά τα πιο καίρια της ζωής μας που ένας ολόκληρος τρόπος ζωής δεν σε αφήνει να δεις, να πλησιάσεις, να γνωρίσεις, να οικειοποιηθείς.

Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελεί ένα πέρασμα. Ένα παράθυρο μυστικό που το ξεκλειδώνει η ίδια η Υπεραγία Θεοτόκος και αυτή αναλαμβάνει να σε φέρει εις εαυτόν, να σου δείξει τον τρόπο, αποκαλύπτοντάς σου τον κόσμο. Αυτό που είναι ο κόσμος, ο τόπος και ο τρόπος ο δικός της. Και έτσι ανεπαίσθητα και σχεδόν παράδοξα σε συμφιλιώνει με τον εαυτό σου.

Άλλωστε δεν πρόκειται για δύο κόσμους αλλά για έναν: “Βρες την πόρτα που οδηγεί στην καρδιά σου, η ίδια πόρτα οδηγεί στον Θεό”, γράφει ο βαθύς ψυχογνώστης και καρδιογνώστης Αββάς Ισαάκ ο Σύρος.

Μόνο που στον Ακάθιστο Ύμνο, η Μεσίτρια του σύμπαντος κόσμου και Καθοδηγήτρια Υπεραγία Θεοτόκος, διακριτικά ανοίγει προς ώρας όλα τα παραπετάσματα και όλες τις πόρτες και μας αφήνει χωρίς καταναγκασμό και επ’ ελευθερία να πλησιάσουμε και να νιώσουμε.

Στη λειτουργική ζωή οι ακολουθίες του Ακαθίστου και των Χαιρετισμών αποτελούν μία ακόμη νησίδα ευφροσύνης μέσα στην άνοιξη και την προετοιμασία για το Πάσχα που κάνει όλα τα ωραία και όμορφα να φαίνονται κατορθωτά, ευκολοπλησίαστα, στο χέρι μας θα ‘λεγες… (Ποικίλες όμως ιστορίες γνωρίζουμε και για την ευαρέσκεια της Παναγίας από την καθημερινή ανάγνωση των Χαιρετισμών).

Ο Ακάθιστος Ύμνος, αυτή η ανύσταχτη και εν εγρηγόρσει, με μέλος εξαίσιο ακολουθία αποτελεί το Θεομητορικό μονοπάτι που μας οδηγεί στη Μεγάλη Εβδομάδα στο “Ιδού ο Νυμφίος έρχεται”, στο “Τον Νυμφώνα σου βλέπω”, στο “Ω γλυκύ μου έαρ”… Ποιος μπορεί να σε προετοιμάσει, να σε οδηγήσει, και να σε εμψυχώσει μπρος στο θεϊκό μακελειό και την προδοσία του Μεγάλου Αθώου της εβδομάδας των Παθών που θα ακολουθήσει;

Μπαίνουμε στη Μεγάλη Εβδομάδα αφού τις τέσσερις πρώτες εβδομάδες της Σαρακοστής και κάθε Παρασκευή θα ψαλεί η ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου και θα διαβαστούν εμμελώς και κατά σειράν έξι οίκοι. Την Ε’ εβδομάδα θα διαβαστούν και οι 24. Πέντε δορυφορικές λατρευτικές ακολουθίες οι οποίες όμως στην ουσία συνοδεύουν μέσα τη Μεγάλη Σαρακοστή τη μεγάλη Θεομητορική γιορτή του Ευαγγελισμού.

Ο Ακάθιστος Ύμνος είναι ένα ακόμη δώρο της Υπεραγίας Θεοτόκου στην ανθρωπότητα αλλά και στον καθένα μας προσωπικά, μέσα σ’ αυτήν την εγκάρδια κοινότητα και ατμόσφαιρα της λατρευτικής ακολουθίας της.

 

Στην Αγιασοφιά της Σαλονίκης

Μία από τις μνήμες μου από τις ακολουθίες αυτές προέρχεται από τον ναό της “Της του Θεού Σοφίας”, τον καθεδρικό ναό της Θεσσαλονίκης που και σήμερα στο στασίδι της ψέλνει ο μελίρρυτος με τη μεστή φωνή, ο άρχων πρωτοψάλτης Χαρίλαος Ταλιαδώρος. Εκεί λοιπόν κάποια βραδιά των Χαιρετισμών και ανάμεσα στο λίγο πολύ γνωστό εκκλησίασμα της Αγιασοφιάς, βρίσκονταν και τρία νεαρά και ωραία παιδιά, δύο αγόρια και ένα κορίτσι, που μάλλον ήταν φοιτητές. Από το ντύσιμό τους φαινόταν πως προέρχονταν από μεσοαστικές οικογένειες και πολύ πιθανόν να ήταν από την Αθήνα. Μόνο που καθ’ όλο το διάστημα της ακολουθίας μιλούσαν και γελούσαν συνεχώς -πράγμα ιδιαίτερα ενοχλητικό- χωρίς βεβαίως σε καμιά περίπτωση να προσβάλλουν τα τεκταινόμενα. Απλώς τα παιδιά χαιρόντουσαν τα νιάτα τους και την ευρύτερη ωραία αγαπητική και συντροφική ατμόσφαιρα, τόσο τη δική τους όσο και την ευρύτερη της ακολουθίας.

Τα πράγματα όμως έλαβαν σχεδόν δραματική μορφή στον τελευταίο ύμνο. Όταν δηλαδή ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος με τη ζεστή φωνή του άρχισε να ψέλνει “Την Ωραιότητα της παρθενίας Σου…”. Τότε λοιπόν το ωραίο αυτό κορίτσι κατανύχθηκε τόσο πολύ που έβαλε τα κλάματα και από τα μάτια του άρχισαν να χύνονται ασταμάτητα δάκρυα που δεν σταμάτησαν μέχρι που ο ιερέας είπε το “Δι ευχών”…

 

Στην ιστορία και την Κωνσταντινούπολη

Το ταξείδι που μας προσφέρει ο Ακάθιστος Ύμνος δεν είναι μόνο εσωτερικό αλλά και μέσα στον χρόνο και την ιστορία με προορισμό και κατεύθυνση τη Βασιλεύουσα, την Κωνσταντίνου Πόλη. Η ακολουθία αυτή είναι ταυτισμένη με τη διάσωσή της και ας μην γράφτηκε επί τούτο. Πρέπει να προϋπήρχε όπως αναφέρουν οι μελετητές. Ο εξαίσιος όμως ύμνος, το “Τη υπερμάχω στρατηγώ…” -ο εθνικός ύμνος της Εκκλησίας όπως έχει χαρακτηριστεί- μοιάζει να είναι ο καταλύτης. Μάλιστα ψάλλεται πριν και μετά από τους οίκους των Χαιρετισμών θέλοντας ίσως να τονίσει την προς την Κυρία Θεοτόκο ευγνωμοσύνη για τη διάσωση της Κορωνίδας των Πόλεων.

Σε εκείνο που διαφωνούν οι μελετητές, Έλληνες και ξένοι, είναι με ποια απ’ όλες τις διασώσεις της Κωνσταντινούπολης θα πρέπει να ταυτιστεί. Αν το γνώριζαν αυτό θα μπορούσαν να προσδιορίσουν και με σιγουριά τον ποιητή του. Για τον 7ο και 8ο αιώνα έχουν προταθεί οι εξής: Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός, ο Γεώργιος Πισίδης, οι πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως Σέργιος, Γερμανός Α’, ο Ιερός Φώτιος και ο Γεώργιος Νικομήδειας (Σικελιώτης).

Σύμφωνα πάντως με την παράδοση που έχουμε υπόψη ο Ύμνος αυτός εψάλη στην Παναγία των Βλαχερνών, επί βασιλείας του αυτοκράτορα Ηρακλείου μετά από θαυματουργική παρέμβαση της Παναγίας στις 8 Αυγούστου του 626, η οποία απομάκρυνε τους πολιορκούντες τη Βασιλεύουσα. Θα πρέπει να προσθέσουμε πως τότε ο αυτοκράτορας έλειπε από την Πόλη γιατί βρισκόταν σε εκστρατεία εναντίον των Περσών, και σημαντικό ρόλο στην άμυνα και την εμψύχωση του λαού έπαιξε ο πατριάρχης Σέργιος. Την παράδοση αυτή για το ψάλσιμο του Ακαθίστου Ύμνου στην εκκλησία της Παναγίας των Βλαχερνών την ακούνε και σήμερα οι επισκέπτες της Κωνσταντινούπολης και από τους τούρκους ξεναγούς.

Όταν ήμασταν πριν μερικά χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, μετά την επίσκεψή μας στη Μονή της Χώρας με τα εξαιρετικά ψηφιδωτά, ο οθωμανός ξεναγός μάς ανακοίνωσε πως: «Σε λίγο θα πάμε στην Παναγία των Βλαχερνών για να ψάλουμε το «Τη υπερμάχω στρατηγώ» εκεί που εψάλει για πρώτη φορά». Και μάλιστα το έψαλε μαζί μας. Μείναμε εμβρόντητοι!

Το κείμενο γράφτηκε για μία έκδοση του “Ακαθίστου Ύμνου” και δημοσιεύτηκε στα “Χρονικά της Δυτικής Μακεδονίας” στις 21 Μαρτίου 2014.

Πηγή εδώ