Η κοινωνία καθορίζει τους ρόλους στην οικογένεια;

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Με αφορμή το ζήτημα των «έμφυλων ταυτοτήτων» στα Γυμνάσια, ξεκίνησε συζήτηση για τον κοινωνικό ρόλο των δύο φύλων. Το Υπουργείο Παιδείας έσπευσε να τονίσει ότι οι διακρίσεις ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες ξεκινούν από την υιοθέτηση ρόλων στα πλαίσια της οικογενειακής ζωής που δεν συναποφασίζονται από το ζευγάρι, αλλά επιβάλλονται από κοινωνικά στερεότυπα. Υπάρχουν ακόμη «ανδρικές και γυναικείες δουλειές». Οι μαθητές στα σχολεία οφείλουν να αρνηθούν τέτοιες αντιλήψεις. Δεν είναι η γυναίκα για το σπίτι, ούτε πρέπει να αναλαμβάνει αποκλειστικά τις οικιακές εργασίες, το πλύσιμο, το σιδέρωμα των ρούχων, το μαγείρεμα, την καθαριότητα του σπιτιού, αυτό που οι παλιοί ονόμαζαν «νοικοκυριό». Δεν είναι ο άντρας αποκλειστικά για τις εξωτερικές δουλειές, για το κουβάλημα, για να απολαμβάνει μιας μακαριότητας στο σπίτι, διότι εκείνος είναι το «αφεντικό».       

Άραγε σήμερα ο τρόπος που λειτουργεί ένα σπίτι είναι αποτέλεσμα κοινωνικών στερεοτύπων ή συμφωνίας ανάμεσα στο ζευγάρι; Εξακολουθούν να καθορίζονται από την κοινωνία οι ρόλοι ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα; Είναι υποτιμητικό για τον άνδρα να συμμετέχει στο νοικοκυριό του σπιτιού ή να το αναλαμβάνει σε αρκετές πτυχές του ο ίδιος; Είναι υποτιμητικό για την προσωπικότητα της γυναίκας να την αποκαλούν «νοικοκυρά»; Πρέπει τα παιδιά να μεγαλώσουν μη έχοντας διαφοροποιητικό πρότυπο κατανομής ρόλων μέσα στο σπίτι, διότι αυτό συντηρεί παρελθοντικά στερεότυπα; 

Καθώς η κοινωνία μας έχει μετατραπεί σε κοινωνία παροχής υπηρεσιών, η όποια μορφή χειρωνακτικής εργασίας θεωρείται υποτιμητική. Και οι δουλειές του σπιτιού είναι χειρωνακτικές. Σήμερα, όπου υπάρχει η οικονομική δυνατότητα, το ζευγάρι πληρώνει κυρίως γυναίκες για να κάνουν για λογαριασμό του τις δουλειές του σπιτιού, ιδίως όταν ο ελεύθερος χρόνος λόγω της εργασίας λιγοστεύει. Ενίοτε η μητέρα είτε του άνδρα είτε της γυναίκας, ιδίως αν είναι συνταξιούχος ή έχει χρόνο, αναλαμβάνει να βοηθήσει. Το στερεότυπο, επομένως, σήμερα είναι πως «η χειρωνακτική εργασία, στην οποία εντάσσεται και το νοικοκυριό, δεν είναι προτεραιότητα, αλλά μάλλον καταναγκασμός». Η χειρωνακτική εργασία δεν φέρνει χαρά.

Άνδρες και γυναίκες σήμερα δεν είναι πρόθυμοι να αφοσιωθούν στις δουλειές του σπιτιού. Η οικογένεια είναι ολοένα και περισσότερη εξωστρεφής και το σπίτι θυμίζει ξενοδοχείο. Και τα παιδιά, με τον φόρτο των εξωσχολικών υποχρεώσεων, λειτουργούν σ’ αυτή τη λογική. Επομένως, είναι δεδομένο ότι σε ένα σύγχρονο σπίτι το φύλο δεν αποτελεί λόγο υποχρεωτικής εργασίας ή αυτονόητου δικαιώματος στην τεμπελιά. Δεξιότητες προσφοράς στο σπίτι χρειάζεται να έχουν και τα αγόρια και τα κορίτσια και μάλιστα από την παιδική τους ηλικία. Το νοικοκυριό είναι υπευθυνότητα και, ταυτόχρονα, έχει την χάρη του. Ενισχύει την εικόνα ενός σπιτιού που χαίρεται κάποιος να το βλέπει. Είναι τιμή σε όποιον έχει την ευθύνη του. Είναι και υποχρέωση του άλλου όμως να βοηθά. Και να έχει εκπαιδευθεί σ’  αυτό. 

Ακόμη και να ήθελε να λειτουργήσει «παραδοσιακά», η κοινωνία σήμερα δεν επιβάλλει ρόλους στην οικογένεια. Το σύγχρονο σχολείο, με τη λογική των δικαιωμάτων και την αποποίηση των υποχρεώσεων, χρειάζεται να υπερβεί τον εαυτό του για να συμβάλει στον τονισμό της ανάγκης για αγάπη που γίνεται προθυμία της διακονίας του άλλου και του σπιτιού. Κι εδώ μπορεί και η Εκκλησία να βοηθήσει, ζητώντας από τους γονείς να γίνουν στα παιδιά τους τέτοια πρότυπα. 

«Ορθόδοξη Αλήθεια»