Ένα συνέδριο αναζητεί τα αίτια του φιλελληνισμού
Κωνσταντίνος Χολέβας- Πολιτικός Επιστήμων
Πώς κατόρθωσαν οι Έλληνες του 1821, πριν καν αποκτήσουν κράτος ελεύθερο και ανεγνωρισμένο, να προκαλέσουν το κίνημα του Φιλελληνισμού; Αυτό το ενδιαφέρον ερώτημα απασχόλησε το Ε΄ Επιστημονικό Συνέδριο της Εκκλησίας της Ελλάδος για την Τουρκοκρατία και το 1821. Το Συνέδριο διεξήχθη στις 14 και 15 Οκτωβρίου στο κτήριο της Ιεράς Συνόδου και εντάσσεται στη σειρά 10 συνεδρίων με παρεμφερή θέματα, τα οποία θα ολοκληρωθούν το 2021, επέτειο των 200 ετών από την Εθνεγερσία. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος ήταν παρών.
Από τις ανακοινώσεις που ακούσθηκαν και από την σχετική συζήτηση εξήχθησαν πολλά συμπεράσματα, τα οποία οι ειδικοί μελετητές θα βρουν σε λίγους μήνες στον Τόμο των Πρακτικών. (Ήδη έχουν κυκλοφορηθεί τα Πρακτικά των 4 προηγουμένων Συνεδρίων). Λόγω χώρου επιλέγω ορισμένες καίριες διαπιστώσεις:
Τα κυριώτερα αίτια του Φιλελληνισμού ήσαν ο σεβασμός των Ευρωπαίων και Αμερικανών προς την Αρχαία Ελλάδα, η αντιπάθεια των δυτικών Χριστιανών προς την καταπιεστική μουσουλμανική αυτοκρατορία των Οθωμανών Τούρκων, οι φιλελεύθερες ιδέες της εποχής, η συμπάθεια προς ένα μικρό λαό που αγωνιζόταν για την ελευθερία.
Πάντως από τις περισσότερες εισηγήσεις έγινε προφανές ότι ο σημαντικότερος παράγων αφυπνίσεως του Φιλελληνισμού της περιόδου πριν και κατά την Επανάσταση ήταν η προσωπικότητα και η δράση του διπλωμάτη, πατριώτη και ευλαβούς Ορθοδόξου Χριστιανού Ιωάννου Καποδίστρια. Ο Κερκυραίος ιατρός και πολιτικός υπηρέτησε ως Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, ως σύμβουλος για τη δημιουργία της Ελβετικής Συνομοσπονδίας των καντονίων, ως αντίπαλος του Αυστριακού Καγκελλαρίου Μἐττερνιχ στα διεθνή συνέδρια και ως η φωνή της μικρής καταπιεσμένης Ελλάδας στην Ευρώπη της Ιεράς Συμμαχίας. Προκαλούσε τον θαυμασμό φίλων και αντιπάλων. Ως πρώτος Κυβερνήτης θεμελίωσε το ελεύθερο Ελληνικό Κράτος.
Οι ομιλίες που ακούσαμε κατέδειξαν ότι οι Φιλέλληνες κατά κανόνα κινήθηκαν εθελοντικά και μεμονωμένα. Οι Κυβερνήσεις της εποχής εκείνης δεν έβλεπαν θετικά την εξέγερση ενός μικρού και ξεχασμένου λαού. Ακόμη και στην ομόδοξη Ρωσία, όπως απέδειξε ερευνητής των αρχείων της εποχής, ο Φιλελληνισμός του ποιητή Πούσκιν ή οι έρανοι της Εκκλησίας υπέρ των Ελλήνων ήσαν ειδικές περιπτώσεις, ενώ η επίσημη διπλωματία του Τσάρου ενδιαφερόταν για την ακεραιότητα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Η μάχη του Πέτα το 1822 υπήρξε η πρώτη οργανωμένη συμμετοχή Φιλελλήνων σε πολεμική δράση κατά των Τούρκων. Εκατοντάδες Ευρωπαίοι έπεσαν ηρωικώς μαχόμενοι υπέρ της Ελληνικής Ελευθερίας.
Ορισμένοι εκ των λεγομένων Φιλελλήνων δεν ήσαν τόσο αγνοί όσο ήθελαν να εμφανισθούν. Χαρακτηριστική περίπτωση η Σοφί ντε Μαρμπουά Λεμπρέν, η γνωστή μας Δούκισσα της Πλακεντίας, η οποία εστρέφετο άλλοτε υπέρ και άλλοτε κατά του Καποδίστρια αναλόγως των οδηγιών που ελάμβανε από τη Γαλλία.
Τη διοργάνωση του Συνεδρίου ανέλαβε η Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητος με Πρόεδρο τον Μητροπολίτη Δημητριάδος Ιγνάτιο και Επιστημονικό Σύμβουλο τον Ακαδημαϊκό Κωνσταντίνο Σβολόπουλο.